سد یا صد؛ تا کی باید غلط بنویسیم

بار ها شده است دوستان و عزیزانی بر نگارنده نسبت به نگارش واژه های 100 و 60 به شکل سد و شست خرده گرفته اند. برخی دیگر نیز این نگارش ناآشنا را نشان از اشتباه سهوی نگارنده دانسته اند.
محض اطلاع این هر دو گروه عزیز و گرامی عرض میکنم که حرف ص (صاد) از حروف ویژه زبان عربی است، در نتیجه تنها و تنها اختصاص به واژگان زبان عربی دارد. واژه سد (100) اما، واژه ای پارسی است و بسیار پیش از ورود تازیان به ایران، در زمان حمله خلیفه دوم، عمربن خطاب، در ایران زمین کاربرد داشته است. تنها در سده های اخیر، به ویژه در دوران قاجار و پس از آن، که فرهنگ عربی گرایی در میان نویسندگان ایرانی بسیار گسترش یافت، برخی به اصطلاح متکلمین، برای نشان دادن سواد، دانش و فضل خود، آغاز به استفاده پررنگتر از واژه های عربی کردند.

در این رهگذار، برای برخی واژگانی که مشابه هایی در زبان های دیگر (بویژه عربی) داشتند نیز نگارش هایی دیگر گزیده شد که از آن جمله بودند شماره های سد و شست که به دلیل تشابه شکلی با واژگان عربی سد (بندآب) و واژه پارسی شست (انگشت نخست دست)، به شکل صد و شصت نگاشته شدند. این اما غلطی است مصطلح که نه به باور من ِ کمترین، بلکه به نظر فرزانه ی فقید، استاد سعید نفیسی، در کتاب «در مکتب استاد»، باید و شاید که به دست خود ما ایرانیان، که کاربران این واژگانیم، ویراسته و پیراسته گردد.

پی نوشت یکم– این فراخوان درست نویسی، بدون تردید هیچگونه ارتباطی با نگارش برخی واژه هایی که از زبان تازی وارد زبان ما شده اند نداشته و ندارد. برخی دوستان اصرار دارند که واژه هایی که تعلقی به زبان فارسی ندارند را، با نگارش فارسی بنویسند. بدین صورت که به عنوان نمونه واژه ی «مخصوص» را به شکل «مخسوس» بنویسند. نگارنده این یادداشت اما معتقد به این کار نیست، بلکه بر این باور است که ورود واژه های بیگانه، باعث تقویت و گسترش هر زبانی میگردد، که زبان فارسی نیز از این قاعده مستثنا نیست. ناگفته پیداست، داستان درست نویسی واژه های پارسی ِسره، چون سد و شست، از تغییر نگارش واژگان اساسن عربی، همچون مخصوص و صلاح به کلی جداست.

پی نوشت دوم– واژه سد در واژگان ترکیبی نیز در زبان پارسی به شکل درست خود به کار رفته است که از آن جمله میتوان به واژه سده (قرن)، همچنین دویست (دوسد) اشاره داشت.